اختلال بيش فعالي وكم توجهي (ADHD)
اختلال بيش فعالي وكم توجهي (ADHD)
يكي از شايعترين و مهمترين اختلالات رفتاري كودكان و نوجوانان ، اختلال كمبود توجه و بيش فعالي است.
این بیماری سه مولفه مهم دارد: بیش فعالي، کم توجهی و رفتار تكانه اي. بچه های بیش فعال راحت تر توسط خانواده ها شناسایی می شوند و شاخص هستند زیرا این فرزندان پرجنب و جوش ، پرحرف و پرهیاهو هستند . در حاليكه كم توجهي بيشتر در سنين مدرسه مشكل ساز مي گردد. در این بخش دكتر افشار فوق تخصص مغز و اعصاب به بررسی بیشتر این بیماری می پردازند .
مقدمه
اختلال بيش فعالي-كم توجهي يك نوع اختلال تكاملي مغز است و در ٧-٥ درصد كودكان و نوجوانان ديده مي شود. حدود ٥٠-٣٠ درصد اين افراد در بزرگسالي نيز بيش فعال خواهند بود. دراين بيماري ، حركات و رفتار كودك متناسب با سن وي نيست و در كنترل هيجانات نيز مشكل وجود دارد. براي اثبات بيماري شروطي لازم است كه عبارتند از : علائم آن قبل از سن مدرسه بروز كند، طول مدت ابتلا بيش از شش ماه باشد و در دو مكان (مثل مدرسه و خانه ويا خانه و مهماني ) بروز نمايد. اين بيماري ممكن است با مواردي اشتباه گرفته شود مانند فعاليت طبيعي كودك، اختلالات روانپزشكي مانند اختلال دو قطبي، اختلال كانداكت (مانند آزار حيوانات و آتش افروزي) و اختلالات يادگيري.
سبب شناسي
علت ايجاد ADHD چندگانه است. به اين معني كه ژنتيك يا ارث و عوامل محيطي بر كاركرد و ساختار مغز اثر ميگذارد و به علائم باليني بيماري منجر مي گردد. بخشي از مغز كه لوب پيش پیشانی (پره فرونتال) نام دارد و کنترل هیجان ، تمرکز و جلوگیری از بروز احساسات ناگهاني را تحت كنترل دارد از نظر ساختماني و مواد شيميايي كندتر از افراد طبيعي رشد مي كند و ديرتر به تكامل مي رسد. در ضمن مسیر های عصبی با سرعت یکسانی رشد نمی کنند و عملكرد مغز براي كار ها و توجه و تمرکز سخت می شود . در نتيجه سازماندهي وظایف روزمره مختل مي گردد. افراد مبتلا به این بیماری در كاركرد مواد شيميايي مغز از جمله دوپامین ،آدرنالين و سروتونين اختلال دارند. اين مواد شیمیایی با حرکت ، خواب ، توجه و یادگیری مرتبط هستند.
بيش فعالي
اين مولفه از بيماري به معناي بيقراري و تحرك بيش از حد است. فرد نمي تواند به مدت نسبتا طولاني در يك حالت بماند (آرام بنشيند و يا بايستد) و زياد حرف مي زند. مجال صحبت به ديگران نمي دهد. خلق و خوي متغيري دارد. اگر در جمع حضور يابد با حركات اضافي و رفت و آمد بي مورد باعث برهم خوردن نظم و سلب آسايش ديگران مي شود. اين مشكل در افراد مذكر شايعتر است.
كم توجهي
نقص در تمركز و توجه مولفه ديگر بيماري است. به علت حواس پرتي كه به سرعت روي مي دهد (حتي با يك صدا يا تغيير محيطي اندك) به اختلال يادگيري منجر مي گردد و در سنين مدرسه و افراد مونث بيشتر ديده مي شود.
رفتار تكانه اي
مولفه سوم بيماري، داشتن حركات تكانشگرانه است. يعني فرد قبل از فكر كردن ، كاري را انجام مي دهد ويا حرف نسنجيده ميزند. ساير علائم شامل دخالت بيجا در كار ديگران ,عدم رعايت قوانين (حتي جر زني در بازي)، حمله ناگهاني به بقيه بچه ها ، هل دادن و يا كتك زدن ديگران و انجام كارهاي خطرناك (پريدن از ارتفاع و…) است.
تشخيص
معمولا بيمار توسط معلم و يا خانواده به پزشك معرفي مي گردد. گاهي آنقدر رفتارهاي كودك و يا نوجوان از كنترل خارج مي شود و براي خود و ديگران دردسر آفرين مي گردد كه ايجاد نفرت مي نمايد. گاهي هم والدين رفتار آسيب زاي بيمار را ناديده مي گيرند و به حساب ناداني دوران كودكي مي گذارند و از درمان غافل مي شوند و شكايت مسئولين مدرسه و نگراني از اخراج فرزندشان آنها را براي درمان ترغيب مي نمايد. به هر حال نكته مهم اينست كه تحمل رفتار ناهنجار كودك و نوجوان، ندادن دارو و شركت نكردن در كلاسهاي آموزشي نه تنها به بيمار كمكي نمي كند بلكه سبب مي شود رفتارهاي خطرناك و ناسازگارانه در فرد نهادينه شود و در شكل گيري شخصيت اجتماعي وي خلل ايجاد نمايد. درضمن احتمال رفتارهاي ضد اجتماعي ، سوء مصرف مواد و خودكشي در اين بيماران بيشتر است.
علائم بيماري در بزرگسالان
تعداد قابل توجهي از کودکان و نوجواناني که دچار بیش فعالی هستند اگر درمانی برای آن ها صورت نگیرد در بزرگسالی هم علائمی از خودشان نشان می دهند که عبارتند از عدم تعهد در زندگی ، دچار شدن به مشکلات وحوادث مکرر که بخاطر حواس پرتی وبی دقتی رخ می دهند .
درمان
درمان شامل دو بخش مي شود :
درمان دارويي و غير دارويي.
درمان غيردارویی این بیماری عبارتند از
• بازی درمانی
• رفتار درمانی
درمان دارويي بايد تحت نظر پزشك اعصاب صورت گيرد تا از عوارض احتمالي پيشگيري شود. داروهايي مانندريتالين، ريسپريدون، اتوموگزتين و داروهاي افزايش دهنده سروتونين كاربرد دارند كه با احتياط و فقط با تجويز پزشك مصرف ميشوند.
دکتر افشار خاص متخصص مغز و اعصاب اطفال هستند ،شما می توانید برای مشاوره با شماره های زیر تماس حاصل فرمایید :
شماره تماس : 02188665452 – 09903101440
درمان
نكته ١:آموزش والدين اين بيماران بسيار ضروري است. در كارگاه هاي آموزشي به والدين مي آموزند كه:
- داروي بيمار به موقع و به مقدار كافي داده شود.
- از بحث و نصيحت با كودك پرهيز شود.
- جملات با لحني مودبانه و مهربانانه و مكرر گفته شود
- جملات به صورت شمرده و قابل فهم و با حداقل كلمه بيان شود (مثلا به جاي اينكه بگوييم پسرم مگر هزار دفعه نگفتم در را ببند واگر نبندي هواي خانه سرد مي شود. بايد بگوييم : در را ببند).
- گفتن بچه خوبي باش ، بچه بدي هستي و يا تهديد بي فايده است
- اشياء قيمتي ، تيز و برنده و همچنين داروها را از دسترس كودك دور نگه دارند.
- دوره درمان طولاني و در هر فرد متفاوت است و به صبرو حوصله نياز دارد.
نكته ٢:بعضي از بيماريهاي كودكان و نوجوانان مانند تشنج و مصرف داروهاي ضد صرع، عفونتها، بيماريهاي غده تيروئيد، كم خوني ها ، واسكوليتها و بعضي بيماريهاي ماده سفيد مغز و اختلالات بينايي -شنوايي نيز با اختلالات خلقي ، بيش فعالي و كم توجهي همراه هستند كه بايد توسط پزشك بررسي و درمان شوند. لطفا برای گرفتن مشاوره و برطرف کردن سوالات خود به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه نمایید.
